De mentale gezondheid van jongeren is niet hersteld na de coronapandemie en er is een toename van ongezond gedrag onder jongeren in Twente. Dit blijkt uit de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023, een onderzoek uitgevoerd door GGD Twente in het najaar van 2023. Meer dan 9.000 jongeren uit klas 2 en 4 van het voortgezet onderwijs in Twente vulden de vragenlijst in op school. Dit onderzoek wordt al sinds 2003 elke vier jaar uitgevoerd. In 2020 en 2021 waren er extra onderzoeken in verband met de coronapandemie. Twintig jaar onderzoek geeft veel inzicht in trends op het gebied van gezondheid, welzijn en leefstijl van jongeren in Twente.
In twintig jaar tijd is de mentale gezondheid van jongeren afgenomen. ‘’In 2003 ervaarde 15% van de jongeren in Twente psychische klachten. Twintig jaar later ervaart 1 op de 4 jongeren (26%) psychische klachten. Dat zijn gevoelens als somber zijn of in de put zitten'', aldus onderzoeker Marieke Weernink. ''Hoewel het aantal jongeren met psychische klachten sinds de vorige meting in 2021 niet is gestegen, is het zorgwekkend dat deze cijfers niet zijn hersteld of verbeterd. Daarnaast zien we dat vanaf 2019 jongeren zich minder gelukkig voelen en meer stress ervaren. De belangrijkste oorzaak van stress onder jongeren is school of huiswerk (35%). Ook krijgen jongeren vaak stress door de combinatie van alles wat ze moeten doen (31%). Meisjes blijken extra kwetsbaar: zij hebben vaker psychische klachten, ervaren vaker prestatiedruk en voelen zich minder vaak gelukkig dan jongens.”
De percentages voor zowel sigaretten roken als vapen liggen in Twente hoger dan het landelijk gemiddelde. Onderzoeker Marieke Weernink noemt het zorgelijk dat het aantal jongeren dat ooit een sigaret heeft gerookt is gestegen. ‘’In 2021 gaf 18% van de jongeren aan ooit te hebben gerookt, nu is dat 24%. Ook het aantal jongeren dat dagelijks (5%) of wekelijks (9%) rookt is toegenomen.’’
Marieke vervolgt: ‘’ Een nieuwe ontwikkeling die we zien, naast het roken, is het vapen. 36% van de jongeren in Twente heeft ooit gevaped. Opvallend is het verband tussen vapen en sigaretten roken. Van de jongeren die dagelijks sigaretten rookt, vapet 57% ook dagelijks. Dagelijks roken en/of vapen hangt samen met ander ongezond gedrag, zoals vaker dronken of aangeschoten zijn en het gebruik van wiet of hasj. Ook geven vapende/rokende jongeren vaker aan een minder leuke thuissituatie te hebben, bijvoorbeeld door een scheiding van de ouders.’’
''Rookvrij = ook vape-vrij.'' - Gezonde School adviseur, Hanneke Lodewijk.
Rookvrij opgroeien willen we vanzelfsprekend maken. Een generatie kinderen die opgroeit zonder de schadelijke gevolgen van (mee)roken en vrij van de verleiding om te gaan roken of vapen. Rookvrij is ook vape-vrij. Gezonde School Adviseur Hanneke Lodewijk benadrukt dat ouders en scholen een belangrijke rol hierin kunnen spelen: ‘’Ouders hebben een belangrijke rol om te voorkomen dat hun kind start met roken en vapen. Kinderen leren van hun ouders door te kijken en na te doen wat zij zien. Daarom helpt het om zelf het goede voorbeeld te geven. Ga met je kind in gesprek. Concrete afspraken maken over roken en vapen kunnen hierbij helpen. Scholen kunnen voor advies bij de Gezonde School adviseurs van GGD Twente terecht, bijvoorbeeld voor advies over een rookvrij en vape-vrij schoolbeleid. Ook Tactus Verslavingszorg helpt scholen om praktisch aan de slag te gaan met het programma Helder op School, het preventieprogramma voor onderwijs.”
Jongeren die elke dag ontbijten hebben een betere mentale en fysieke gezondheid. Onderzoeker Marieke Weernink: ''Helaas zien we dat maar 58% van de jongeren in Twente elke dag ontbijt. In 2015 gaf nog 75% van de Twentse jongeren aan dagelijks te ontbijten. Ook het aantal jongeren dat (bijna) nooit ontbijt is verdubbeld van 6% in 2015 naar 12% in 2023.
Ook constateren we dat in acht jaar tijd het aantal jongeren dat risico loopt op problematisch gebruik van social media is verdubbeld. Inmiddels loopt ongeveer 1 op de 7 jongeren in Twente (14%) risico op problematisch gebruik van social media, in 2015 was dit nog 7%. Deze jongeren geven onder andere aan slaaptekort te hebben of hun huiswerk af te raffelen door het gebruik van social media.''
Jeugdarts Wafae Lasfar spreekt regelmatig jongeren tijdens haar spreekuur: ''Ik zie regelmatig jongeren in het kader van ziekteverzuim. Tijdens mijn spreekuren hoor ik dat jongeren weinig energie hebben en duizeligheidsklachten. Bij doorvragen blijkt dat ze niet ontbijten en daarnaast niet of nauwelijks eten onder schooltijd. Ook geven ze aan 's ochtends hun bed niet uit te komen omdat ze nog tot laat op hun mobiel zitten. Naast het gesprek met jongeren, adviseren we als GGD Twente over gezond en veilig opvoeden en opgroeien. Scholen kunnen terecht bij de Gezonde School Adviseurs van GGD Twente. Speciaal voor ouders is er Loes.nl. Hier staan voor ouders handige opvoedtips en gratis aanbod van bijvoorbeeld voorlichtingsbijeenkomsten en workshops. Jongeren kunnen op jouwggd.nl antwoorden vinden op hun vragen.''
De cijfers uit de Gezondheidsmonitor laten de urgentie zien om stevig in te zetten op preventie. Maar dit is niet een taak van slechts één organisatie. De kracht zit hem in samenwerking en het bundelen van kennis en expertise. Het vraagt betrokkenheid en samenwerking van de omgeving van de jongeren. Door gezamenlijke inzet en een collectieve aanpak kunnen we meer impact maken. Bekijk de resultaten van de Gezondheidsmonitor Jeugd 2023.